آغاز عصر جدیدی از تنوع و کیفیت تصویر

بی‌تردید، پس از تولد تلویزیون، حتی در نخستین سال‌های این رخداد، جامعه انسانی خود را در کنار یک عضو غیر انسانی، اما به شدت نزدیک و دوست‌داشتنی در خانه و خانواده‌اش یافت.

این سرعت خیره‌کننده که همواره در منظر چشم جهانیان احساس می‌شد، چاره‌ای جز برآورده ساختن خواسته‌های خیل عظیم دوستداران خود نداشت. به این ترتیب، پس از پشت سر نهادن دوران برفک‌ها و تداخل‌های مزاحم و اعصاب‌خردکن، و قطع و وصل‌های گهگاهی تصویر در حساس‌ترین لحظات فیلم‌ها و مسابقات، و همچنین سکونت دائم یکی از اعضای خانواده در پشت بام‌ها با آنتن در دست برای جابجایی و بهبود دریافت تصویر، سرانجام به دنیای جدید و بدون نقصی به نام سرزمین دیجیتال دست یافت.

تلویزیون دیجیتال فناوری‌ای نسبتاً جدید است که جایگزین پخش آنالوگ برنامه‌های تلویزیونی شده است. در تلویزیون آنالوگ، محدودیت‌هایی برای پخش تصاویر با کیفیت بالاتر و تعداد شبکه‌های بیشتر وجود داشت. با رشد تقاضا برای شبکه‌های متعدد و تصاویر با کیفیت و وضوح بالاتر، فناوری تلویزیون دیجیتال به عنوان گزینه‌ای نوین معرفی شد و هم در پخش زمینی و هم در پخش ماهواره‌ای مورد استفاده قرار گرفت. این فناوری از سال ۱۳۷۵ در کشورهای اروپایی و آمریکا به کار گرفته شد.

در ایران نیز از سال ۱۳۸۱ مطالعاتی بر روی این فناوری نوین آغاز گردید و پس از طی مراحل بررسی و شناخت و اجرای آزمایشی، در نهایت از تاریخ ۸/۸/۱۳۸۸، پخش دیجیتال زمینی به‌طور رسمی برای مردم آغاز شد. پس از آغاز پخش تلویزیون دیجیتال، به تدریج بر تعداد شبکه‌های تلویزیونی افزوده شد. علاوه بر این، برنامه‌های رادیویی نیز از طریق گیرنده‌های تلویزیونی قابل دریافت هستند و از طریق تلویزیون دیجیتال پخش می‌شود.

به همین منظور و پس از گذشت ۱۵ سال از راه‌اندازی نخستین فرستنده دیجیتال در کشور عزیزمان، گفتگویی با مهندس محمودرضا تیموری، مدیرکل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی، ترتیب دادیم.

محمودرضا تیموری، مدیر کل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی، که مدرک مهندسی برق الکترونیک خود را از دانشگاه گرمسار دریافت کرده است، از سال ۱۳۸۱ با ورود به سازمان صدا و سیما فعالیت خود را آغاز کرد. وی در ابتدای کار در معاونت بهره‌برداری فنی اداره کل فرستنده‌های تلویزیونی و رادیویی اف‌ام مشغول به خدمت شد.

پس از ادغام دو اداره کل تعمیرات و نگهداری و طرح و توسعه، از سال ۱۳۹۳ در حوزه فرستنده‌های کم و متوسط قدرت و واحد دکل و آنتن به فعالیت خود ادامه داد. وی از سال ۱۳۹۶ به عنوان مدیر امور فرستنده‌های کم و متوسط قدرت منصوب گردید و از سال ۱۴۰۰ به عنوان قائم‌مقام اداره کل فرستنده‌های تلویزیونی و رادیویی اف‌ام در سمت خود فعالیت کرد. از مرداد ۱۴۰۱ به مدت چهار ماه به عنوان سرپرست این اداره کل به خدمت پرداخت و پس از ادغام دو اداره کل فرستنده‌های تلویزیونی و رادیویی اف‌ام با اداره کل فرستنده‌های رادیویی، از آذر ۱۴۰۱ تا اردیبهشت ۱۴۰۳ به عنوان قائم‌مقام اداره کل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی فعالیت نمود. از آن زمان تا کنون، محمودرضا تیموری با افتخار مسئولیت مدیر کلی فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی را بر عهده دارد و به خدمت صادقانه خود در سازمان صدا و سیما ادامه می‌دهد.

او که از سال ۱۳۹۶ تا کنون، عضو ثابت کمیته فنی تخصصی معاونت توسعه و فناوری رسانه بوده است، مدیریت پروژه‌های متعددی همچون اجرای پوشش دیجیتال منطقه بشاگرد و کدینگ پویا را بر عهده داشته است. با توجه به این رزومه پربار و تجربه‌های فنی ارزشمند، تلاش داریم در این مصاحبه اطلاعات غنی‌تری در حوزه فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی کسب کنیم که در ادامه خواهید خواند…

مهندس تیموری در اشاره به نقش و وظایف اصلی اداره کل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی، این اداره را رکن اساسی حوزه انتشار و آخرین حلقه زنجیره پیش‌تولید، تولید، انتقال و انتشار معرفی کرد. وی در این زمینه گفت: “برای آشنایی مخاطبان با فرستنده‌های تلویزیونی و واژه‌هایی چون TS و نیز فرآیند راه‌اندازی کانال‌های تلویزیونی بر روی یک TS و ترتیب‌ آنها و تعداد شبکه‌ها بر روی هر TS، لازم است توضیحات بیشتری ارائه دهم.

در ابتدا، سیگنال‌های تصویر و صدا به کمک روش‌های مختلف فشرده‌سازی و کدگذاری، تبدیل به بسته‌های اولیه می‌شوند. سپس این داده‌ها به همراه داده‌های خدماتی یا جانبی که آنها نیز بسته‌بندی اولیه شده‌اند، وارد مالتی‌پلکسر می‌شوند و به بسته‌های TS با طول ثابت تبدیل می‌گردند. این بسته‌ها شامل آرایشی از داده‌های تصویری، صوتی و اطلاعات خدماتی هستند و امکان دارد برای بیش از یک شبکه تنظیم شوند. وظیفه یک فرستنده تلویزیونی، انتشار این بسته‌های TS است.

در TS اول، شبکه‌های اول، دوم، سوم، چهارم، نسیم، خبر، آموزش، قرآن، مستند، امید و پویا قرار دارند، در حالی که TS دوم شامل شبکه‌های نمایش، افق، آی‌فیلم، تماشا، خبر ۲، ورزش، سلامت و تهران است. همچنین، TSهای سوم و چهارم به شبکه‌های HD و رادیو نماها اختصاص یافته‌اند.”

مدیر کل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی در تعریف ایستگاه‌های پرقدرت، کم‌قدرت و متوسط‌قدرت و همچنین در پاسخ به این سوال که این ایستگاه‌ها بر چه اساسی و طبق کدام استانداردها راه‌اندازی می‌شوند، اظهار داشت: “یک سیستم آنتن بر اساس مناطق هدف پوششی در یک ایستگاه تلویزیونی طراحی می‌شود. در این سیستم، مشخص می‌شود که برای پوشش منطقه چه میزان قدرت برای فرستنده نیاز است. معمولاً به فرستنده‌های با قدرت کمتر از ۴۰۰ وات، فرستنده‌های کم‌قدرت، به فرستنده‌های با قدرت بین ۴۰۰ وات تا کمتر از ۱ کیلو وات، فرستنده‌های متوسط‌قدرت و به فرستنده‌های با قدرت ۱ کیلو وات و بیشتر، فرستنده‌های پرقدرت اطلاق می‌شود.”

وی در بیان تاریخچه فرستنده‌های تلویزیونی، به تاریخ ۸/۸/۸۸ و راه‌اندازی فرستنده دیجیتال اشاره کرد و افزود: “فعالیت حوزه فرستنده‌های تلویزیونی و رادیوی FM از سال ۱۳۴۸ آغاز شد. تا سال ۱۳۸۸، فرستنده‌های تلویزیونی به صورت آنالوگ پخش زمینی داشتند. در تاریخ ۸/۸/۸۸، نخستین فرستنده با پخش زمینی دیجیتال در ایستگاه جماران تهران راه‌اندازی شد و از آن زمان به تدریج فرستنده‌های دیجیتال جایگزین فرستنده‌های آنالوگ قدیمی گردیدند.”

این مدیر حوزه فنی رسانه ملی در مورد تفاوت‌های میان فرستنده‌های آنالوگ و دیجیتال و همچنین مزایای فرستنده‌های دیجیتال اظهار داشت: “در فرستنده آنالوگ تنها امکان پخش یک شبکه تلویزیونی وجود دارد، اما فرستنده دیجیتال این امکان را فراهم می‌آورد که یک TS را پخش کند؛ TS‌ای که می‌تواند شامل چندین شبکه تلویزیونی و رادیویی باشد. این نوع فرستنده با قدرت کمتری عمل می‌کند و کیفیت بهتری را ارائه می‌دهد، همچنین پوشش مناسبتری نیز ایجاد می‌کند.”

مهندس تیموری در یادآوری خاطره‌ای از راه‌اندازی فرستنده‌های دیجیتال گفت: “یکی از خاطرات به‌یادماندنی من مربوط به پروژه دیجیتال‌سازی منطقه محروم بشاگرد است. در این منطقه، به علت وسعت زیاد و فاصله‌های طولانی بین روستاها، ناچار به احداث حدود ۷۰ ایستگاه شدیم. این منطقه به دلیل شرایط خاصی مانند کمبود امکانات، مسیرهای کوهستانی ناایمن و رودخانه‌های فصلی، کار تردد را بسیار دشوار کرده بود. اما با همکاری و همت همکاران اداره کل فرستنده‌های تلویزیونی و رادیویی FM، طی ۴ ماه موفق به راه‌اندازی ۷۰ ایستگاه دیجیتال شدیم که در نوع خود بی‌سابقه بود. این موفقیت باعث شد رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی ایران به دست مردم محروم این منطقه برسد.”

وی در ادامه به چالش‌های موجود در هنگام راه‌اندازی فرستنده‌های دیجیتال اشاره کرد و افزود: “مهم‌ترین چالش در این فرآیند، روشن شدن همزمان فرستنده‌های دیجیتال و آنالوگ در شرایط محدودیت‌های فرکانس، سیستم آنتن و زیرساخت ایستگاه‌ها بود. بسیاری از مخاطبان نمی‌توانستند به‌ طور همزمان گیرنده‌های خود را از آنالوگ به دیجیتال تغییر دهند. اما با همکاری سه مجموعه فرستنده‌ها، طرح و توسعه و طراحی شبکه، موفق شدیم از این معضل عبور کنیم.”

مدیر کل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی به خودکفایی‌ها و فعالیت‌های جهادی پروژه دیجیتال‌سازی در آن برهه از زمان اشاره کرد و اظهار داشت: “در آغاز پروژه دیجیتال‌سازی، از فرستنده‌های خارجی استفاده شد، اما به تدریج موفق شدیم فرستنده‌های دیجیتال کم‌قدرت، متوسط‌قدرت و پرقدرت را در داخل کشور بومی‌سازی کنیم. شایان ذکر است که در خصوص المان‌های پسیو مانند آنتن، جعبه تقسیم و کمباینر که در فرستنده‌های آنالوگ و دیجیتال مشترک هستند، بومی‌سازی در گذشته انجام شده بود.”

وی همچنین با اشاره به کیفیت پخش دیجیتال، خاطرنشان کرد: “پخش دیجیتال به دلیل نویزپذیری کمتر، به‌مراتب کیفیت بهتری نسبت به پخش آنالوگ دارد. در حال حاضر، تولید فرستنده‌های دیجیتال به‌طور کامل در داخل کشور انجام می‌شود و این امر سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را کاملاً از واردات بی‌نیاز کرده است.”

مهندس تیموری در خصوص پوشش فعلی فرستنده‌های دیجیتال و دستیابی به پوشش ۱۰۰ درصدی بیان کرد: “در حال حاضر، بیش از ۹۹.۲ درصد از جمعیت کشور تحت پوشش دیجیتال (بسته اول و دوم) با کیفیت SD قرار دارند. برای تکمیل این پوشش و تبدیل ایستگاه‌های آنالوگ به دیجیتال، ضرورت دارد که ۱۳۰۰ ایستگاه کم‌قدرت روستایی را به فرستنده‌های دیجیتال مجهز کنیم. با راه‌اندازی این تعداد فرستنده دیجیتال، پوشش جمعیتی به ۹۹.۶۵ درصد خواهد رسید. به‌منظور دستیابی به پوشش کامل ۱۰۰ درصدی، نیازمند تأمین تجهیزات و احداث ۱۲۰۰ ایستگاه برای مناطق فاقد پوشش هستیم.”

این مدیر حوزه فنی رسانه ملی بر ضرورت بهینه‌سازی فرستنده‌های دیجیتال تأکید کرد و گفت: “در خصوص ارتقاء فرستنده‌های دیجیتال، باید به موضوع دو هرتی شدن فرستنده‌ها اشاره کرد؛ این تکنولوژی می‌تواند مصرف برق فرستنده‌های دیجیتال را نسبت به وضعیت کنونی تا ۳۰ درصد کاهش دهد.”

وی در ادامه به برنامه‌های اداره کل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی برای توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و افزایش پوشش فرستنده‌ها اشاره کرد و افزود: “این اداره کل در تلاش است تا با افزایش تعداد فرستنده‌های دیجیتال در سرتاسر کشور، پوشش دیجیتال TS‌های یک تا چهار را با کیفیت SD و HD به ۱۰۰ درصد برساند.”

مدیر کل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی، ارتقاء سیستم‌های پخش به HD برای تمامی شبکه‌های ملی و استانی را همسو با پیشرفت‌های فناوری دانست و اظهار داشت: “جایگزینی فرستنده‌های تبدیلی به دیجیتال، مهم‌ترین اقدام تحولی برای به‌روز رسانی و بهبود زیرساخت‌های فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی و ارتقاء کیفیت پخش به شمار می‌رود.”

مهندس تیموری همچنین به اقدامات آموزشی پرسنل و تکنسین‌ها در زمینه فرستنده‌های دیجیتال اشاره کرد و گفت: “در هر گونه قرارداد خرید فرستنده از شرکت‌ها، تعهد برگزاری آموزش برای پرسنل فرستنده‌های تلویزیونی لحاظ شده است. همچنین در تعامل با اداره کل آموزش، دوره‌های ادواری برای کلیه مقاطع شغلی کارمندان و مدیران و نیز نیروهای جدید تدارک دیده شده است.”

وی به جغرافیای خاص ایران و چالش‌های موجود در پوشش‌دهی فرستنده‌ها اشاره کرد و ابراز داشت: “با توجه به اقلیم کوهستانی کشورمان، ایجاد پوشش برای تمامی مناطق جمعیتی بسیار دشوار و پرهزینه است.”

این مدیر حوزه فنی رسانه ملی در خصوص بزرگ‌ترین چالش کنونی اداره کل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی گفت: “با توسعه فرستنده‌های دیجیتال در سراسر کشور، هزینه‌های نگهداری این فرستنده‌ها به طور چشمگیری افزایش یافته، در حالی که بودجه‌ای برای این منظور اختصاص نیافته است.”

مدیر کل فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی در پایان با تأکید بر اینکه برای بهبود کیفیت خدمات و ایجاد شبکه‌ای پایدار، به حمایت مالی برای تعمیرات و نگهداری سیستم‌های موجود نیاز داریم، گفت: “با توجه به اینکه ما یک شبکه بسیار بزرگ در حوزه انتشار داریم و تجهیزات فراوانی با ارزش ریالی بالا برای این منظور تأمین و نصب شده است، این تجهیزات به عنوان منابع سازمان شناخته می‌شوند. بنابراین، باید راهکارهای جدی برای نگهداری آنان اندیشیده شود تا از خرابی و تلفات تجهیزات جلوگیری کنیم.”

او همچنین بر اهمیت ارزش نهادن به نیروی انسانی به عنوان سرمایه اصلی این سازمان تأکید کرد و افزود: “بها دادن و آموزش صحیح و به موقع نیروی انسانی ضروری است و در این راستا لازم است موضوع جانشین‌پروری برای آینده رسانه ملی را با جدیت دنبال کنیم